Автор: Рауль Керимбаев
Озвучили: Маида Нұрбай Татьяна Валяева
*Аудиофайлы для скачивания внизу страницы.
Аудиофайлы для тренировки аудирования и произношения.
Фразы с переводом на русский язык. В данном файле сначала произносится фраза на казахском языке, затем даётся перевод на русский и повторяется фраза на казахском. Далее следует пауза, во время которой слушатель сам проговаривает фразу.
razgov_pojel.mp3
Фразы только на казахском языке. В данном файле дважды произносится фраза на казахском языке. Далее следует пауза, во время которой слушатель сам проговаривает фразу.
razgovkaz_pojel.mp3
Жаңа туған сәбиге қандай тілек айтуға болады? Қазақта «балалы үй – базар, баласыз үй – қу мазар» деген сөз бар. Дүниеге сәбидің келуі — өмірдің бір ғанибет – ғажабы деуге болады.
Достым, сені әке болуыңмен, ал жарыңды ана болуымен құттықтаймыз. Сендердің шаңырақтарыңды қуанышқа бөлеген дүниеге келген сәбидің бауы берік болсын, өмір жасы ұзақ болсын. Тезірек ер жетіп, сендердің қолқанаттарыңа айналсын. Артынан іні — қарындастарын ерте берсін! Ендеше осы кішкентай өмірдің жалғасы және оны дүниеге келтірген ата — анасы үшін!
***
Ұлы ғұламалар «әрбір адам дүниеге келгенде аспанда жаңа бір жұлдыз жанады» деп айтқан екен.
Міне, дәл қазір түнгі аспанға нұрын шашып тұратын жұлдыздардың саны біреуге көбейді. Жарық дүние есігін жаңа ашқан мынау періштеміз де сол жұлдыздай жарқырап ортамызға қуаныш алып келді.
Өмірге келген сәбиімізге Алла тағалам мықты денсаулық, бақыт, ұзақ өмір берсін. Аман — есен ер жетіп, елінің айтулы азаматы болсын!
Тілерім енді менің жалғызыма,
Сәлем бермей өсірген хан қызына.
Немеремді иіскеп кетсем, шіркін,
Арманым жоқ дүние базарында.
Қыз болса:
Кішкентай қызымызға өмірдегі бар жақсылықты тілейміз. Әрдайым көз қуанышымыз болып, аман – есен ортамызда жаздай жадырап, гүлдей құлпырып жүре берсін. Ең бастысы, қазақтың қызы деп атқа лайық болсын.
«Киімге жамау түссе де, көңілге жамау түспесін» деген. Ендеше, үнемі көңілі жақсылықтан жадырасын.
***
Көк аспандағы жұлдыздарға жаңа бір жұлдыз, жердегі адамзат қатарына тағы бір адам қосылды. Өмірге шекесі торсықтай сәби келді!
Бейбіт елдің ақ көгершіні болып дүние есігін ашқан сәбиіміздің бауы берік болсын!
Маңдайы жарқыраған ұл болып ер жетіп, ата — анасының ғана емес, бүкіл елінің мақтаныш етер Азаматына айналсын!
Қуаныш құтты болсын, ұзағынан сүйіндірсін!
Кішкентай қызымызға өмірдегі бар жақсылықты тілейміз. Әрдайым көз қуанышымыз болып, аман-есен ортамызда жаздай жадырап, гүлдей құлпырып жүре берсін. Ең бастысы, қазақтың қызы деп атқа лайық болсын. «Киімге жамау түссе де, көңілге жамау түспесін» деген. Ендеше, үнемі көңілі жақсылықтан жадырасын.
Отбасымыздың тәп-тәтті бүлдіршіні, көз қуанышымызды өмір есігін ашқан күнімен құттықтаймыз. Қыран болып самғап, алыстарды көздеп, биіктерді бағындыратын үлкен азамат бол, жаным. өмір жолы сені ешқашан адастырмай, әр басқан қадамыңа Алланың нұры жаусын.
«Ақыл – тозбайтын тон, білім – таусылмайтын кен» деген. Қызымыздың білімді, ақылды болуын тілейміз. Өмір жасы ұзақ болсын. Ата-әжесін тек қана жақсылықтармен қуанта берсін.
Мынау заманның,бейбіт елдің ақ көгершіні болып өмірге іңгәлап келген жас нәрестенің шілдехана тойы құтты болсын!
Бала – бауыр етің. Отбасының тату-тәтті өміріне алғышарттардың біріншісі олардың бір-біріне деген сүйіспеншілігі болса, екінші шарт – перзент. Сондықтан атамыз қазақ «балалы үй – базар» деп орынды айтқан. Адамның бір қызығы – баланы мейірлене иіскеу үлкен бақыт болса, сол бақытқа, міне, бүгін сендер де жетіп отырсыңдар. Сол себепті мен сендерге тойларың тойға ұлассын, көретін қызықтарың көбейе берсін демекпін.
Көк аспандағы жұлдыздарға жаңа бір жұлдыз, жердегі адамзат қатарына тағы бір адам қосылды. Өмірге шекесі торсықтай сәби келді! Бейбіт елдің ақ көгершіні болып дүние есігін ашқан сәбиіміздің бауы берік болсын. Маңдайы жарқыраған ұл болып ер жетіп, ата-анасының ғана емес, бүкіл елінің мақтаныш етер азаматына айналсын!
Қуаныш құтты болсын, ұзағынан сүйіндірсін! Сәбиіміздің әрбір басқан қадамы оңғарылып, Қыдыр ата қолдап жүрсін.
Ардақты ағайын! Қадірлі қонақтар! Қымбатты қуаныш иелері! Қазақта «балалы үй – базар, баласыз үй – мазар» деген қанатты сөз бар. Көктегі жаңа бір жұлдыз жарқырағандай, адамзат қатарына тағы бір нәресте қосылды. Бауы оның берік, ырыс оған серік болсын! Тезірек ер жетіп, қолқанаттарыңа айналсын! Оған да, өздеріңе де бастай бақ, шаштай дәулет берсін. Қуаныш құтты болсын! Ұзағынан сүйіндірсін!
Айналайын бауырларым менің! Аса қадірлі досым! Бала – адамның бауыр еті. Адамның бар қызығы – баланы мейірлене иіскеу болса, сол бақытқа бүгін өздерін де жетіп отырсыңдар. Бейбіт елдің ақ көгершіні болып өмірге іңгәлап келген жас нәрестенің шілдехана тойы құтты болсын. Сендердің шаңырақтарыңды қуанышқа бөлеген дүниеге келген сәбидің бауы берік болсын, өмір – жасы ұзақ болсын. Ата-анасының үмітің ақтайтын, маңдайы жарқыраған ұл болып ер жетсін!
Жарық дүниеге шыр етіп келген сәбиімізге анасының көркін берсін, әкесінің бөркін берсін, әжесінің ақыл-ойын берсін, атасының абыройын берсін! Өссін-өнсін, жамандық көрмесін, өскен соң ерлесін! Қуаныш құтты болсын! Бәрімізге жұғысты болсын!
Алла баланы маңдайынан сүйсе – ол атақты ғалымға айналады екен, ернінен сүйсе – одан әйгілі шешен шығады деседі, аяғынан сүйсе – белгілі биші, қолынан сүйсе – керемет күйші болады-мыс. Алланың балаға көзі оң болсын, біздің тілегіміз сол болсын! Өмірі ұзақ, несібесі зор болсын! Қысқасы, күлейік, ойнайық, тойлайық – қоймайық!
Құтты болсын бесігің
Артық болып несібің.
Дастарханың жайылып,
Ашық болып есігің,
Өре берсін балалар.
Дұшпандарың болмасын,
Күншілдікпен табалар.
Алпамыстай тағы да,
Ұл артынан ұл тапқын.
Жарқыраған Шолпандай,
Қыз артынан қыз тапқын.
Құтты болсын бүгінгі,
Шілдехана тойларың.
Тілектерін қабыл боп,
Орындалсын ойларың.
Баламыздың бауы берік болсын! Дәулет-ырыс оған серік болсын! Маңдайынан жұлдызы жарқырап, елінің алға апарар уәзірі болсын, осынау жүкті мойнымен көтеруге өзі де әзір болсын! Дені сау болсын, шыққаны тау болсын!
Дүниеде тұңғыш перзенттің келуі әрбір отбасы үшін үлкен қуаныш. Өмірге жаңа келген сәби – кеше ғана үйлену тойын өткізген жас-жұбайларды «әке-шеше», ал олардың ата-анасын «ата-әже» атандырып, осы бір шаңыраққа ерекше бір мейірімділіктің нұрын сыйлайды. Олай болса өмірге келген жас сәбидің әке-шешесіне, атасы мен әжесіне мықты денсаулық тілеп, тұңғыштарыңыздың бауы берік болсын дейміз. Ал жас сәбиге тілеріміз: ата-анасының үмітін ақтайтын маңдай жарқыраған ұл болып ер жетсін! Өмірлі болсын!
Кішкентайыңыздың бал қылығын қызықтап, аналық мейіріміңізге бөлей беріңіз. Шаңырағыңыздан шаттық-қуаныш, жүзіңізден күміс күлкі арылмасын!
Екінші нәрестелеріңізбен! Бауы берік болсын. Өмірі ұзақ болып, папасы мен мамасын тек қуанта берсін. Бірінші мен екіншіден кейін десерт деген болады, соны ескерерсіздер.
екінші бала туылғанда айтылатын тілек
Нәрестелі болған қуанышыңыз құтты болсын! Дүниеге шыр етіп келген алтын асықтай ұлыңыз келешекте қырандай алғыр, сұңқардай өр, арыстандай айбатты, жолбарыстай қайратты, қасқырдай өжет жігіт болып өсіп,әулетіңіздің жарқын жалғасы,шаңырағыңыздың лайықты иесі болар ерге,елінің арқа сүйер еңсесі биік азаматына айналуын тілейміз.
Жас сәбидің ата-анасы ретінде жұбайыңыз екеуіңізге деннің саулығы мен жанның жылылығын, таудан биік әкелік жүректің қамқорлығы мен теңізден терең аналық жүректің мейірімін тілейміз.
Сәбиге жаңа туылған бөбекке арналған құттықтау тілектер жинағы
Сәби ұзақ ғұмырлы болсын,
Өмірі көркем көңілді болсын.
Ата-анасына мейірлі болсын,
Ағайын жұртқа пейілді болсын.
Бөбегіңе Фарабидің басын бергей,
Әміренің әнін бергей.
Сәкеннің сәнін бергей,
Жүсіптің дидарын бергей,
Мұхамбеттің иманын бергей.
Ләйім Қыдырдың назарында,
Бақыттың базарында жүрсін!
Бала – адамның бауыр еті. Бірін бірі жақсы көретін екі адамның жаны мен тәнінен жаралған бала ерекше ыстық. Отбасы мүшелерінің тату-тәтті өмір сүріп, бір-біріне мейіріммен қарауына негіз жасайтын алғы шарттардың бірі – олардың бір-біріне деген сүйіспеншілігі болса, екінші шарт – перзент. Сондықтан атамыз қазақ « бала лы үй – базар» деп орынды айтқан. Адамның бір қызығы – бала ны мейірлене иіскеу үлкен бақыт болса, сол бақытқа міне, бүгін сендер де жетіп отырсыңдар.
Сол себепті мен сендерге тойларың тойға ұлассын, өмірдегі көретін қызықтарың көбейе берсін демекпін.
Менің осы айтқаным той – тілегім үшін дастархандағы дәмнен алып отырыңдар!
Көк аспандағы жұлдыздарға жаңа бір жұлдыз, жердегі адамзат қатарына тағы бір адам қосылды. Өмірге шекесі торсықтай сәби келді!
Бейбіт елдің ақ көгершіні болып дүние есігін ашқан сәби іміздің бауы берік болсын!
Маңдайы жарқыраған ұл болып ер жетіп, ата-анасының ғана емес, бүкіл елінің мақтаныш етер Азаматына айналсын!
Қуаныш құтты болсын, ұзағынан сүйіндірсін!
Әрбір басқан қадамы оңғарылып, Қыдыр ата қолдап жүрсін.
Осы ақ дастархан басына адал ниетпен жиналып отырған қонақжай халқым, бүгінгі тойдың қандай той екені баршаңызға мәлім. Сондықтан мынау заманның,бейбіт елдің ақ көгершіні болып өмірге іңгәлап келген жас нәрестенің шілдехана тойы құтты болсын!
Сәби бөбекке ұл балаға арналған тілектер:
Достым, сені әке болуыңмен, ал жарыңды ана болуымен құттықтаймыз. Сендердің шаңырақтарыңды қуанышқа бөлеген дүниеге келген сәбидің бауы берік болсын, өмір жасы ұзақ болсын. Тезірек ер жетіп, сендердің қолқанаттарыңа айналсын. Артынан іні — қарындастарын ерте берсін! Ендеше осы кішкентай өмірдің жалғасы және оны дүниеге келтірген ата — анасы үшін!
Ұлы ғұламалар «әрбір адам дүниеге келгенде аспанда жаңа бір жұлдыз жанады» деп айтқан екен.
Міне, дәл қазір түнгі аспанға нұрын шашып тұратын жұлдыздардың саны біреуге көбейді. Жарық дүние есігін жаңа ашқан мынау періштеміз де сол жұлдыздай жарқырап ортамызға қуаныш алып келді.
Өмірге келген сәбиімізге Алла тағалам мықты денсаулық, бақыт, ұзақ өмір берсін. Аман — есен ер жетіп, елінің айтулы азаматы болсын!
Тілерім енді менің жалғызыма,
Сәлем бермей өсірген хан қызына.
Немеремді иіскеп кетсем, шіркін,
Арманым жоқ дүние базарында.
Сәби бөбекке қыз балаға арналған тілектер:
Кішкентай қызымызға өмірдегі бар жақсылықты тілейміз. Әрдайым көз қуанышымыз болып, аман – есен ортамызда жаздай жадырап, гүлдей құлпырып жүре берсін. Ең бастысы, қазақтың қызы деп атқа лайық болсын.
«Киімге жамау түссе де, көңілге жамау түспесін» деген. Ендеше, үнемі көңілі жақсылықтан жадырасын.
Көк аспандағы жұлдыздарға жаңа бір жұлдыз, жердегі адамзат қатарына тағы бір адам қосылды. Өмірге шекесі торсықтай сәби келді!
Бейбіт елдің ақ көгершіні болып дүние есігін ашқан сәбиіміздің бауы берік болсын!
Маңдайы жарқыраған ұл болып ер жетіп, ата — анасының ғана емес, бүкіл елінің мақтаныш етер Азаматына айналсын!
Қуаныш құтты болсын, ұзағынан сүйіндірсін!
Рождение малыша дает поводы для застолий чуть ли не каждый день. Редакция Caravan.kz составила список этих поводов и связанных с ними традиций.
Шилдехана
Так называется празднество, посвященное собственно рождению ребенка. Шилдехана проводится в первую неделю после радостного события, обязательно в нечетный день — третий, пятый или седьмой.
Родители сообщают всем счастливую новость, приглашая на той, а гости приносят новорожденному первые подарки и желают ему всех благ — считается, что чем больше добрых слов, тем лучше для судьбы малыша. Шилдехану стараются проводить пышно, отмечая не только застольем, но и айтысами, байгой, кокпаром. При этом по традиции в этом празднике должна участвовать только молодежь, пожилые люди приходят уже на следующие праздники.
Его древний смысл — защитить новорожденного от злых духов, отпугнуть их шумом и весельем, показать, что есть кому вступиться за младенца. Сейчас этот праздник часто проводят в день выписки, собирая всю семью от мала до велика.
Калжа той
Отдельное застолье проводится в честь новоиспеченной матери. При этом первоначальный смысл этого тоя был исключительно практическим — его устраивали, чтобы помочь роженице как можно скорее восстановить силы после родов. Для калжа тоя сторона мужа обычно заранее готовила ягненка, которого зарезали после рождения ребенка. Взрослых животных не брали, потому что у роженицы зачастую слабело не только здоровье целиком, но и зубы, поэтому ей могло быть сложно жевать жесткое мясо. Но даже ягнятину было принято варить очень долго, чтобы мясо получилось как можно нежнее, а сорпа стала густой и ароматной. Роженица начинала есть еще до начала тоя — ей отдавали печень, которая считалась одной из самых питательных и полезных частей.
На калжа той приходили только женщины, и такое приглашение было для них особой честью. Они также желали роженице как можно больше хорошего, обменивались своим материнским опытом, дарили полезные подарки.
Далее наступало время сорпы. Недавно родившую мать укутывали в одеяла и начинали поить горячей сорпой. Этот обычай называется «шилде теры», то есть женщине нужно как следует пропотеть, согревшись ароматным бульоном. Во времена, когда под рукой не было, например, антибиотиков, это был эффективный способ помочь иммунитету женщины справиться с возможными осложнениями после родов.
В завершение калжа тоя было принято проводить несколько ритуалов с костями съеденного ягненка. Асык, специально очищенный близкой к роженице женщиной, вешали в изголовье колыбели. Еще одну кость покрупнее откладывали для мастера, чтобы он сделал специальную трубочку, которая поможет малышу ходить в туалет, лежа в колыбели. А шейные позвонки ягненка нанизывали на нитку и вешали в укромное место — считалось, что тогда малыш будет крепким, здоровым и рано начнет держать голову. Эти косточки нужно было очистить особенно тщательно, чтобы ребенок был таким же гладким и белым.
Сейчас калжа той обычно устраивает новоиспеченная бабушка со стороны отца, и это, скорее, дополнительный повод для праздника. Матери с новорожденными зачастую не решаются поехать в ресторан, где проводится калжа, из соображений безопасности, подарки и пожелания им передают позже.
Бесик той
Отдельного празднества удостоилось перекладывание младенца в колыбель. Бесик для казахов всегда был особенным предметом. Ломать его и тем более сжигать строго запрещалось, считалось, что это прервет род человека, для которого бесик был сделан. Нельзя было качать пустой бесик, это могло привлечь злых духов.
На этот небольшой праздник обычно приглашаются самые близкие родственники с обеих сторон. Они приносят подарки для матери и малыша, сваты также обмениваются дарами. Главное действие начиналось после застолья.
Сначала комнату с бесиком окуривали специальными травами, чтобы очистить ее от присутствия темных сил. Потом наступало время ритуала «тыштырма» — в отверстие в бесике, которое исполняет роль горшка, кладут всякие сладости, курт, иримшик, и они должны упасть наружу. Когда это происходит, угощения собирают женщины, которые не могут забеременеть, чтобы они смогли стать матерями. Часть сладостей достается детям.
И вот тогда бабушка берет младенца и кладет его в бесик. Мальчика в бесике накрывали богатым чапаном, а рядом клали камчу, чтобы в будущем ребенок мог стать влиятельным богатым человеком. Для девочек было принято класть свои дары, чтобы они выросли красавицами и были счастливы в жизни.
Также есть вариант обряда, в котором он заканчивается очень весело: бабушка, которая клала младенца в бесик, садится на колыбель сверху, хватает камчу и притворяется, что бесик это лошадь, на которой она скачет. Тогда другие гости начинают задавать ей шутливые вопросы об этом «путешествии», а старушка остроумно отвечает.
Бесик той в последние годы проводится реже, чем раньше.
Қырқынан шығару
Название этого праздника можно перевести примерно как «вывод ребенка из 40 дней». Считалось, что именно на сороковой день ребенок становится мене уязвимым для злых сил, поэтому этот день праздновали особым ритуалом. До этого малыша никому не показывали, видеть его могли только мать и бабушки.
Для этого ритуала готовится ванночка с теплой водой, которую ставят на белую ткань. Потом из этой ванночки сорок ложек воды нужно перелить в деревянную чашу, в которую также кладутся украшения, фасоль, монетки, желательно золотые и серебряные. также можно положить бусины для девочки и асыки для мальчика. Считается, что все это принесет удачу и богатство.
Ребенка кладут в ванночку и поливают его водой из чаши, а гости в это время произносят добрые пожелания. Украшения длостаются женщинам, которые проводили омовение.
После этого младенцу впервые в жизни стригут ногти и волосы. Ногти было принято закапывать в землю там, где не ходят люди, а волосы хранились в отдельном свертке. Обычно стрижку доверяли кіндік шеше, которая за эту важную роль получала богатый подарок.
Также ребенка переодевали в новую одежду, а рубашку, которая была на нем во время церемонии, дарили бездетной женщине.
Также на сороковой день принято приглашать муллу, который даст ребенку официальное имя.
